Nino Haratischwili (1983) is een Georgische schrijfster en regisseur. Ze groeide op in Tbilisi en woont nu in Hamburg. Ze schrijft zowel romans als toneelteksten, in het Duits en het Georgisch. Haratischwili is vooral bekend van haar wereldwijde bestseller Het achtste leven, een vuistdikke familiekroniek waarin ze de geschiedenis van de Sovjet-Unie onder de loep neemt. Het schaarse licht is haar derde roman die in het Nederlands vertaald is. Hierin volgt Haratischwili vier vriendinnen die hun weg zoeken in het Georgië van de jaren 90.
Vriendschap
Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie eind jaren 80 breekt er chaos uit in de kersverse onafhankelijke staat Georgië. In hoofdstad Tbilisi sluiten vier jonge meisjes vriendschap. Dina is de dapperste van het gezelschap. Ze is avontuurlijk, energiek en heeft een onverwoestbare vrijheidsdrang. Als jonge vrouw trekt ze naar het bezette Abchazië en maakt ze naam als oorlogsfotografe. Ira is de intelligentste van het viertal. Ze gaat in de Verenigde Staten studeren en groeit uit tot een succesvol advocate. De dromerige Nene maakt deel uit van een machtige misdaadfamilie. Ze wordt door haar oom uitgehuwelijkt aan een zakenpartner van de familie, maar spreekt in het geheim af met haar geliefde. Keto is de verteller van het verhaal. Ze probeert de groep samen te houden en neemt vaak tevergeefs de rol van bemiddelaar op zich. Als kunstrestaurateur reist ze Europa rond en vestigt zich uiteindelijk in Duitsland.
“Ik was niets van dat alles en toch werd ik heen en weer geslingerd tussen Dina’s vrijheidsdrang, Ira’s verstandigheid en Nene’s gedroom, en zo was mij in die constellatie vanaf het begin de rol toebedeeld van bemiddelaar, van verzoener, alsof het mijn taak was om onze vriendschap in evenwicht te houden.”
Brussel
Keto, Ira en Nene ontmoeten elkaar opnieuw in 2019 in Brussel op een fototentoonstelling van hun inmiddels overleden vriendin Dina. Aan de hand van Dina’s foto’s duik je dieper in het verleden van de vriendinnen. Elke foto brengt een herinnering naar boven, de ene al pijnlijker dan de andere. Haratischwili switcht gezwind tussen heden en verleden, ze laat je reizen door tijd en ruimte. Ze focust op de explosieve situatie in Georgië tijdens de jaren 90, maar als lezer trek je algauw parallellen met de huidige oorlog in Oekraïne. Het maakt van Het schaarse licht een actuele en urgente roman over de zinloosheid van oorlog en geweld.
“Haar foto’s hebben dit licht nodig, dit geheimzinnige, bijna aarzelende licht, dat haar talent onderstreept, het indringende zwart-wit van de foto’s benadrukt, de helderheid en onverbiddelijkheid, die niet om een felle belichting vragen maar ook vanuit de halfschaduw tot de toeschouwer spreken en vanuit de duisternis kunnen stralen.”
Duistere verslaving
Het schaarse licht is niet het soort roman waar je vrolijk van wordt. Zelfmutilatie, oorlog, bendegeweld en verslaving zijn maar enkele van de thema’s die in het boek voorkomen. Haratischwili neemt je mee naar een duistere en gevaarlijke wereld waar jongeren ten onder gaan aan heroïne of omkomen in een wrede oorlog. Laat je hier niet door afschrikken, want gelukkig werpt de auteur ook haar licht op de schoonheid van kunst, de kracht van vriendschap en onvoorwaardelijke liefde. Bovendien kun je je laven aan de wondermooie zinnen en metaforen die Haratischwili uit haar pen schudt.
“Ik snakte naar een adempauze, ik klampte me vast aan de traagheid van de stille zomerdagen. Ik verzamelde ze in mijn vuist, snoof ze op, laafde me eraan, ik had ze nodig als reserve voor de herfst, ik had ze nodig in de strijd tegen mezelf, tegen het kwellende verlangen om mezelf te snijden. Ze waren het medicijn tegen die verleidelijke duistere verslaving.”
Vleugelloze engelen
Haratischwili schept levensechte personages die onder je huid kruipen. Ze besteedt ook veel aandacht aan de onderlinge relaties tussen de personages. De nadruk ligt niet enkel op de vriendschap tussen de vier jonge vrouwen, maar ook op de verhoudingen met de mannen in hun leven (broers, vaders, vrienden en geliefden). Keer op keer dreigen de vrouwen het slachtoffer te worden van de geldingsdrang van de mannen. Dit komt het sterkst tot uiting in het jarenlange conflict tussen Rati en Tsotne, die beiden het hart van Dina proberen te veroveren. Wat Dina, Keto, Nene en Ira echter zo bijzonder maakt is dat ze elk op hun manier hun leven in handen proberen te nemen. Ze vechten terug, nemen wraak en zoeken hun eigen weg in de liefde.
“In onze stad waren de meisjes poezelig en ragfijn, ze waren gemaakt om aan de eer van hun man te weven en warm brood voor hem te bakken, ze waren er om zijn verwachtingen te weerspiegelen. In onze stad waren de meisjes goudvissen, waarvoor de jongens een aquarium moesten bouwen om er hun allerliefste vissen in te laten zwemmen. In onze stad waren de meisjes vleugelloze engelen, aan dunne draadjes vastgehouden door moeders, tantes en grootmoeders, die vroeger ook niet weg mochten vliegen.”
Vertelkracht
Met Het schaarse licht trakteert Nino Haratischwili haar lezers op een epische roman waarin heden en verleden elkaar ontmoeten. Haar vertelkracht is onuitputtelijk, haar personages zijn onvergetelijk. Met ogenschijnlijk gemak weeft Haratischwili historische gebeurtenissen en persoonlijke verhalen aan elkaar. Het schaarse licht is een verslavend boek dat je vaak naar adem doet happen en moeilijk kunt wegleggen. Het is Haratischwili’s meest persoonlijke roman tot nu toe. Na Het achtste leven en De kat en de generaal toverde ze opnieuw een meesterwerk uit haar hoed.
“We pokerden met de tijd en vroegen om uitstel. We paaiden de afgematte, stoffige hemel boven ons hoofd. We schonken vreugde en deden of we weer kinderen waren. We fladderden als gespikkelde vlinders over onze zorgen heen. We schudden alle pijn van ons af, zoals een natte hond waterdruppels afschudt. We staken onze tong uit naar het lot. We kusten nog steeds het ongeluk.”
2022 – Meridiaan Uitgevers – 780 blz. – Vertaling: Elly Schippers en Jantsje Post