Het achtste leven (voor Brilka) is een kolossale familiekroniek van de hand van de Georgische schrijfster Nino Haratischwili, die zowel romans als toneelteksten schrijft. Ze woont in Duitsland en schrijft ook in het Duits. Het achtste leven is haar eerste roman die in het Nederlands is vertaald. In dit wonderlijke epos van maar liefst 1.275 bladzijden (op dun bijbelpapier) loodst de auteur je door de twintigste eeuw en de geschiedenis van de Sovjet-Unie.
Acht levens
Nitsa Jasji vertelt het verhaal van haar Georgische familie aan haar rebelse nichtje Brilka, de jongste telg van de familie. De roman bestaat uit acht delen (acht levens) waarin telkens één familielid centraal staat. Het verhaal gaat van start in 1900 met de geboorte van Stasia, de overgrootmoeder van Nitsa. Elke generatie komt aan bod. Het achtste leven, dat van Brilka, is echter een blanco leven, want haar geschiedenis moet Brilka zelf nog schrijven. Achteraan het boek staat een stamboom, zeer handig om het overzicht te bewaren. In het begin was ik wat overdonderd door de vele kleurrijke personages en hun complexe relaties, maar uiteindelijk vallen alle puzzelstukjes wel mooi in elkaar, mede dankzij de slimme keuze van de auteur om Nitsa als verteller te introduceren. Nitsa weeft de verhalen aan elkaar, als een wandtapijt. Ze reconstrueert de geschiedenis van de familie én het Sovjetrijk.
“De verhalen overlappen elkaar, lopen in elkaar over, vergroeien met elkaar – ik probeer dat kluwen te ontwarren, omdat je de dingen na elkaar moet vertellen, omdat de gelijktijdigheid van de wereld niet in woorden te vangen is.”
Chocoladedrank
Stasia is de dochter van een talentvolle chocolatier. Van haar vader erft ze het geheime familierecept voor een uiterst lekkere maar explosieve chocoladedrank die op cruciale momenten in het verhaal telkens weer opduikt. Ze droomt van een balletcarrière, die nooit echt van de grond komt. Ze huwt met luitenant Simon Jasji, die zich opwerkt in het Sovjetleger. Stasia’s knappe zus Christine trouwt met de rijke Ramas en gaat in Tbilisi wonen, de Georgische hoofdstad. Via Christine, en haar ‘verhouding’ met de ‘kleine grote man’ (Lavrenti Beria), maak je uitgebreid kennis met de wreedheid van het Sovjetregime. Daarna ligt de focus op Kostja, de zoon van Stasia en Simon. Hij volgt in Leningrad een opleiding tot marinier en vecht mee in de Tweede Wereldoorlog.
Kitty
Kostja’s zus Kitty vind ik persoonlijk een van de interessantste personages. Haar jonge leven verloopt nogal dramatisch, toch blijft ze niet bij de pakken zitten. Ze is een vrijgevochten vrouw die noodgedwongen naar het westen vlucht en daar een succesvolle muzikale carrière uitbouwt. Elene is de dochter van Kostja en zijn vrouw Nana. Zij krijgt twee dochters die vaderloos opgroeien, Daria en Nitsa. Terwijl de Sovjet-Unie uit elkaar valt, zoekt de charmante Daria haar weg in de filmwereld terwijl de intelligente Nitsa uiteindelijk in Berlijn belandt. En dan bevalt Daria van Brilka, het nichtje voor wie dit epos geschreven is.
Splinters dromen
Haratischwili slaagt er niet alleen in een vernuftig web van verhalen te spinnen, ze heeft ook veel gevoel voor taal. Ze schrijft helder en vlot en laat ook ruimte voor citaten, socialistische leuzen of liedjesteksten. De meerwaarde van bepaalde fragmenten ontgaat me af en toe, maar ze brengen wel rust in het verhaal. De harde passages over oorlog, foltering of gebroken gezinnen krijgen een zachtere, bijna troostende toets door de mooie zinnen die de schrijfster neerpent.
“Ik had het gevoel dat er al heel lang geleden een stuk van de hemel was afgebroken en een dik wolkendek naar beneden was gevallen, waaruit het nu splinters dromen regende.”
Meesterwerk
Het achtste leven (voor Brilka) is een absoluut meesterwerk. Ik hou van boeken waarin je als lezer de tijd krijgt om de personages te leren kennen. Het zijn mooie, gelaagde, soms tragische personages die na afloop nog een tijdje met je meereizen. Laat je zeker niet afschrikken door de omvang en lees dit prachtig boek over familiebanden, met enkele ijzersterke vrouwen in een glansrol, tegen de achtergrond van de ‘rode’ twintigste eeuw.
2016 – Uitgeverij Atlas Contact – 1.275 blz. – Vertaling: Elly Schippers en Jantsje Post