Travis John Klune (1982) is een Amerikaanse schrijver van fantasy- en liefdesverhalen voor jongeren en (jong)volwassenen. Als queer auteur hecht TJ Klune veel belang aan de karakterisering van personages uit de LGBTQ-gemeenschap. Hij debuteerde in 2011 met Bear, Otter and the Kid. In 2013 volgde Into This River I Drown. Hij brak internationaal door met The House in the Cerulean Sea, in het Nederlands vertaald als Het weeshuis in de azuurblauwe zee. The Washington Post riep het boek uit tot een van de beste feelgoodboeken van 2020.

Magische jeugd

Maatschappelijk werker Linus Baker woont samen met zijn kat Calliope in een stad waar het altijd lijkt te regenen. Zijn leven neemt een nieuwe wending als hij van het Ministerie van Toezicht Magische Jeugd de opdracht krijgt om een weeshuis op het eiland Marsyas te onderzoeken. Er wonen zes magische jongeren in het weeshuis: de zesjarige antichrist Lucy, de meisjeskabouter Thalia, de bosnimf Phee, het gevleugelde draakje Theodore, de kwalachtige Chauncey en tot slot de veertienjarige Sal, die van gedaante verandert als hij ergens van schrikt. Directeur Arthur Parnassus doet er alles aan om de jongeren te beschermen en de sluiting van het weeshuis te voorkomen. Linus Baker begint met een klein hartje aan zijn opdracht. Hij verblijft een maand op het eiland en moet uiteindelijk zijn vooroordelen een voor een laten varen.

“Soms worden onze gedachten gekleurd door onze vooroordelen wanneer we er het minst op bedacht zijn. Als we dat gaan herkennen en ervan leren, kunnen we een beter mens worden.”

Dieper graven

Linus bouwt gaandeweg een band op met Arthur en de jongeren. Aan het einde van zijn verblijf wordt hij geconfronteerd met een dilemma: volgt hij de regels of volgt hij zijn hart? Klune besteedt veel aandacht aan de vormgeving van zijn personages. Ze maken in de loop van het verhaal ook allemaal een evolutie door. Linus is een eenzame, stugge man die op het eiland langzaam open bloeit. Arthur is een warme man met een groot hart, een vaderfiguur die een duister geheim met zich meedraagt. De twee mannen groeien doorheen het verhaal dichter naar elkaar toe. De kinderen hebben al heel wat meegemaakt in hun leven. Ze zijn verstoten en soms zelfs mishandeld, maar krijgen op het eiland de kans om te groeien en hun talenten te ontwikkelen. Als lezer kun je gewoonweg niet anders dan deze bijzondere personages in je hart te sluiten.

“Je hebt een harde buitenkant, maar er zit een barst in. Als je iets dieper graaft; stuit je op een kern barstensvol leven. Raadselachtig.”

Nuances

Het weeshuis in de azuurblauwe zee is niet zomaar een fantasyroman. Er komen veel belangrijke thema’s in aan bod. Het boek gaat onder meer over vooroordelen, anders zijn, zelfacceptatie, keuzes maken, homoseksuele relaties, vriendschap, kindermishandeling,… Ondanks de gewichtige thema’s is Het weeshuis in de azuurblauwe zee een licht en hoopvol boek dat diversiteit omarmt. TJ Klune is een steengoede verhalenverteller die een genuanceerd beeld schetst van onze samenleving. Hij doet je als lezer stilstaan bij de manier waarop we omgaan met mensen die ‘anders’ zijn. Hij maakt hiervoor gebruik van uitgesproken karakters, levendige beschrijvingen, magische gebeurtenissen en fascinerende dialogen met een filosofische insteek.

“We zijn wie we zijn, niet door onze afkomst, maar door de keuzes die we maken in dit leven. Dat valt niet terug te brengen tot zwart-wit. Niet als er zoveel schakeringen tussenin zitten. Je kunt niet zeggen dat iets moreel of immoreel is zonder de nuances erachter te begrijpen.”

Betoverende wereld

TJ Klune schreef met Het weeshuis in de azuurblauwe zee een hartverwarmende young adult roman die fans van Harry Potter zeker zal weten te bekoren. Klune neemt je mee naar een betoverende wereld die tot de verbeelding spreekt. Er zit veel wijsheid in het boek, maar ook een stevige portie humor en zelfrelativering. Het weeshuis in de azuurblauwe zee is soms wat mierzoet. Toch slaagt het boek erin te blijven beklijven tot het einde. Het verhaal blijft lang hangen en de kleurrijke cover is een pareltje. Het weeshuis in de azuurblauwe zee is een dikke aanrader voor jong en oud!

“Soms, mijmerde hij in het huis in de azuurblauwe zee, kon je zelf het leven kiezen dat je wilde. En als je bofte, koos dat leven jou soms ook.”

2022 – Uitgeverij Volt – 414 blz. – Vertaling: Anneke Bok en Claudia de Poorter

Mohamed Mbougar Sarr (1990) is een Senegalese schrijver. Hij trok naar Frankrijk om er literatuur en filosofie te studeren. Hij woont en werkt in Parijs. In 2014 debuteerde hij met La Cale, een novelle over de slavenhandel. De diepst verborgen herinnering van de mens is zijn vierde roman, en de eerste die in een Nederlandse vertaling verschijnt. In 2021 won hij met het boek de Prix Concourt als jongste winnaar sinds 1976.

Labyrint

Diégane Faye is een jonge Senegalese schrijver die in Parijs woont. Op een dag krijgt hij een literaire cultklassieker uit 1938 in handen: Het labyrint der onmenselijkheid van de Senegalese schrijver T.C. Elimane. Elimane werd na de verschijning van zijn roman ‘de zwarte Rimbaud’ genoemd. Als hij door enkele recensenten van plagiaat wordt beschuldigd verdwijnt Elimane van de aardbol. Tachtig jaar later gaat Diégane Faye op zoek naar de mysterieuze schrijver. De queeste van Diégane leidt de lezer van Parijs naar Amsterdam, van de literaire salons in Buenos Aires naar het kosmopolitische Dakar en het Senegalese platteland.

“Van een schrijver en zijn werk kun je in elk geval dit weten: samen begeven ze zich door het volmaakste labyrint dat je je kunt voorstellen, een lang cirkelvormig traject, waarop hun bestemming samenvalt met hun vertrekpunt: de eenzaamheid.”

Ingenieuze raamvertelling

De diepst verborgen herinnering van de mens is zeker niet de meest toegankelijke roman. Het boek is uitdagend en vergt veel van haar lezers, maar geeft ook heel veel terug. De diepst verborgen herinnering van de mens heeft een complexe structuur met lange en pompeuze zinnen. Er zijn veel personages en sprongen in tijd en ruimte waardoor je er steeds je gedachten moet bijhouden. Tegelijk kun je ook grenzeloos genieten van de rijke taal, de originele beelden en de vertelkracht van Sarr. De auteur mixt verschillende literaire genres en verteltradities tot een ingenieuze raamvertelling waarin elk verhaal een nieuw verhaal creëert.

“In elke hoofdrolspeler van dit verhaal zat een barst. En daaruit schoot als een felle lichtstraal een existentiële vraag naar buiten, zo fel dat hij eenieder verblindde die beweerde hem te kunnen ontcijferen.”

Onvoorspelbare koers

In De diepst verborgen herinnering van de mens fileert Sarr de westerse literatuur en de literaire kritiek. Hij onderzoekt de positie van de Afrikaanse schrijver in het westerse literaire landschap. Hij neemt journalisten en recensenten op de korrel, die maar al te graag focussen op de (culturele) identiteit van de schrijver, die in hokjes denken, terwijl ze het eigenlijk zouden moeten hebben over de artistieke waarde van het literaire werk. Sarr schrijft over (post)kolonialisme, migratie, racisme en politiek, maar ook over vriendschap, liefde en seks. Hij is een lefgozer met een unieke stem. De diepst verborgen herinnering van de mens is een magische trip vol onvoorziene wendingen. Het boek is al even onvoorspelbaar als het leven zelf.

“Als je trouw blijft aan een in de loop der tijden verkalkt zelf, draai je je niet zomaar een rad voor ogen, maar lijd je wat mij betreft aan een blindheid waar het leven de spot mee drijft – het leven met zijn onvoorspelbare koers, zijn onzekerheden, zijn omstandigheden die soms waarden en principes vermalen waarvan je meende en beweerde dat ze onvergankelijk waren.”

Ode aan de literatuur

Mohamed Mbougar Sarr schreef met De diepst verborgen herinnering van de mens een overweldigende totaalroman. Hij construeerde een intrigerend web van verhalen met een ingenieuze compositie. Sarr is onmiskenbaar een groot talent. Hij is een geboren verhalenverteller die zijn fantasie de vrije loop laat en toch nergens de greep op het verhaal verliest. Hij schreef een onvergetelijke roman, rijk aan taal en thema’s, magische elementen en verrassende plotwendingen. De diepst verborgen herinnering van de mens is een zinderende ode aan de literatuur en het schrijverschap.

“De schoonheid hier heeft geen ander doel dan de ogen te overweldigen, die alle pracht nooit kunnen bijhouden. Aan weerszijden van de weg flonkeren waterpoelen, waarin de zon zich nog even mag spiegelen voordat hij verzinkt.”

2022 – Uitgeverij Atlas Contact – 464 blz. – Vertaling: Jelle Noorman

Claire Keegan (1968) is een Ierse auteur die vooral kortverhalen schrijft. Ze groeide op op een boerderij in Ierland. Ze studeerde Engels en politieke wetenschappen in de Verenigde Staten en wijdde zich daarna aan een studie creatief schrijven in Wales. In 1999 verscheen haar eerste verhalenbundel Antartica. In 2009 publiceerde ze Pleegkind, waarmee ze de Davy Byrnes Short Story Award won. Later breidde ze dit verhaal uit naar een novelle en werd het verkozen tot Beste Boek van het Jaar door The New Yorker. Het boek is ondertussen ook verfilmd als The Quiet Girl. De Ierse film sleep in 2023 een Oscarnominatie voor beste internationale film in de wacht.

Nieuwe woorden

Een jong meisje uit een arm gezin wordt door haar ouders tijdelijk ondergebracht bij een pleeggezin op een boerderij op het Ierse platteland. Daar ervaart ze de genegenheid en warmte die ze thuis nooit heeft gekend. Het verhaal wordt volledig verteld vanuit het perspectief van het naamloze meisje. Haar pleegouders steken haar in nieuwe kleren, leren haar anders praten en geven haar vooral veel liefde en aandacht. De dagen verstrijken en het meisje helpt haar tijdelijke pleegmoeder Edna bij de dagdagelijkse taken in en rond de boerderij. Ze plukken rabarber, bakken taart, poetsen het huis en wieden onkruid. Pleegvader John neemt haar mee naar zee en opent de poort naar nieuwe en onbekende werelden voor haar.

“Haar handen zijn net mijn moeders handen, alleen hebben ze ook nog wat anders, iets wat ik nog nooit eerder heb gevoeld en waar ik geen naam voor heb. Ik ben hopeloos op zoek naar woorden, want alles is allemaal nieuw hier, en ik heb nieuwe woorden nodig.”

Geheim

Op een dag komt er een einde aan de idylle als het meisje toevallig achter het geheim van haar pleegouders komt. Een geheim dat je als lezer al voorvoelt door subtiele verwijzingen eerder in het boek. Als de zomer op zijn einde loopt moet het meisje terug naar huis. De finale is hartverscheurend en de laatste bladzijde is ontroerend mooi. In Pleegkind vertelt Claire Keegan met weinig woorden heel veel. Elke zin is een schot in de roos. Doordat Pleegkind is geschreven vanuit het perspectief van het jonge hoofdpersonage, krijg je als lezer echt de ruimte om je eigen interpretatie te geven aan het verhaal. Tussen de regels ontdek je een wondermooie wereld boordevol liefde en tederheid.

“‘Waar een geheim is,’ zegt ze, ‘is schaamte, en schaamte is iets wat we kunnen missen als kiespijn.'”

Hartverwarmende novelle

Claire Keegan schreef met Pleegkind een hartverwarmende novelle waar geen woord te veel in staat. In een sobere, trefzekere stijl legt ze de leefwereld van een jong meisje bloot. Met enkele subtiele pennenstreken schetst ze het contrast tussen het kille gezin van de hoofdpersoon, met veel monden om te voeden en weinig geld, en de warmte van het kinderloze echtpaar Kinsella, waar je de tijd en ruimte krijgt om na te denken. Keegan dompelt je onder in de eenvoud van het leven op het Ierse platteland begin jaren 80. Pleegkind is een literaire parel die je uitnodigt om tussen de regels te lezen en die je met ingehouden adem in een ruk uitleest.

“Vergeet nooit dat je niet altijd wat hoeft te zeggen. Veel mensen zijn de mist in gegaan omdat ze een uitgelezen kans om niks te zeggen lieten lopen.”

2022 – Uitgeverij Nieuw Amsterdam – 92 blz. – Vertaling: Harm Damsma & Niek Miedema

Eppo Leon is schrijver. Hij leeft teruggetrokken in een hutje in de verlaten bergen van Costa Rica om zich aan de literatuur te wijden. Veel meer informatie geeft uitgeverij Atlas Contact niet prijs over deze mysterieuze auteur. Met zijn debuut Klimaatcantate schreef Eppo Leon een ambitieuze totaalroman waarin hij maatschappelijke thema’s als klimaatverandering verbindt met muziek en kunst.

De Kring

De roman bestaat uit vier delen en speelt zich af tussen 1972 en 2051. In het eerste deel maak je kennis met drie personages die hun stempel blijven drukken op het verhaal. Ernest is een succesvol componist en womanizer in hart en nieren. Hij componeert ‘conceptuele muziek’ en voelt zich verheven boven alles en iedereen. Zijn vriend, columnist Adam, raakt in de ban van een rapport van de Club van Rome over de impact van de economische groei op het milieu. In kunstenaarssociëteit De Kring ontmoeten ze sopraan Pauline. Beide heren beginnen een verhouding met de jonge vrouw.

“Zoals je in de liefde een nieuw lichaam leerde kennen, leerde je in de vriendschap een nieuw brein kennen – de manier waarop iemand denkt is even uniek als de manier waarop iemand bemint.”

Klimaatmessias

Eind jaren 80 strijdt Pauline’s dochter Quinta samen met haar vriend Roderik op de Rainbow Warrior, het Nederlandse vlaggenschip van Greenpeace, tegen de walvisjacht. Wanneer ze worden gevangengenomen door het Sovjetregime neemt hun leven een drastische wending. Quinta gaat samen met Roderik het gevecht aan tegen de klimaatverandering. Ze profileert zich als klimaatmessias, steelt een vertrouwelijk rapport over het broeikaseffect uit de kantoren van Shell, speecht op de klimaattop in Rio in 1992 en wordt wereldberoemd als ze president Bush tot de orde roept. In 2018 vraagt Quinta aan de Zweedse Greta Thunberg, waarin ze haar jongere zelf herkent, om haar op te volgen als leider van de Environmental Youth Organization.

“De wereld bleef soms halsstarrig in oude gewoontes volharden. Zelf was ze een voorstander van zo veel mogelijk verandering, maar de meeste mensen klampten zich aan het bekende vast. Dat zorgde voor een maatschappelijke traagheid. Collectief was de mens onvoldoende wendbaar om tijdig van richting te kunnen veranderen en daarom koersten we nog immer op het noodlot af, zelfs nu we er ons bewust van waren.”

Feiten en fictie

In Klimaatcantate mixt Eppo Leon feiten en fictie tot een uniek geheel. Naast de vijf hoofdpersonages introduceert hij een rits beroemde nevenpersonages zoals Harry Mulisch, Michail Gorbatsjov en Greta Thunberg. Stilistisch is Klimaatcantate geen hoogvlieger. De sterkte schuilt vooral in de meesterlijk geconstrueerde plot waarin Leon alle verhaallijnen mooi laat samenvloeien. De roman bevat echter tal van vreemde kronkels, wat niet echt bijdraagt tot de geloofwaardigheid van het geheel. De lange dialogen in het Engels en Duits zullen wellicht heel wat lezers afschrikken. Bovendien wekken de personages weinig sympathie op, waardoor het niet altijd evident is om je in te leven in het verhaal. Op het einde, in de verpletterende finale, krijgt ook de schrijver zelf een rolletje in het boek.

“Vreemd eigenlijk, hoe schoonheid te vinden was in verdriet en teleurstelling en rouw. Alsof mineur mooier is dan majeur. Wellicht werd geluk overschat, ging het daar in het leven niet primair om. Het geluk hield je aan de oppervlakte, terwijl het verdriet je de diepte in trok. En in de diepte vond je mogelijk een grote rijkdom; als je mazzel had tenminste, want het was ook gevaarlijk daar beneden.”

Tragikomische totaalroman

Eppo Leon schreef met Klimaatcantate een tragikomische totaalroman over liefde, vriendschap, muziek, kunst, ouderschap en klimaatverandering. Het eindresultaat is een origineel en intrigerend verhaal over ambitie en doorzettingsvermogen, of het gebrek daaraan. Over de tragiek van het ouder worden en de vergankelijkheid van het leven en de kunst. Je kunt Klimaatcantate lezen als een satire op De Ontdekking van de hemel van Harry Mulisch of als een postmoderne metaroman over de staat van onze wereld. Het is in elk geval duidelijk dat deze schrijver bruist van de goede ideeën. De compositie van het boek is indrukwekkend, de uitwerking is niet overal even geslaagd. Toch is Klimaatcantate een ingenieus debuut, een tour de force die je als lezer vaak weet te verrassen.

“Wat de liefde betreft zag ze in Quinta veel van zichzelf terug. Allebei waren ze vooral op hun eigen leven gericht en absoluut niet bereid zich voor een man weg te cijferen. Allebei hadden ze niet zoveel met kinderen. Je zou het egoïstisch kunnen noemen, maar Pauline sprak liever over spiritueel realisme – over je blik verruimen in plaats van vernauwen. Het maakte je autonoom maar ook eenzaam.”

2023 – Atlas Contact – 352 blz. 

Nino Haratischwili (1983) is een Georgische schrijfster en regisseur. Ze groeide op in Tbilisi en woont nu in Hamburg. Ze schrijft zowel romans als toneelteksten, in het Duits en het Georgisch. Haratischwili is vooral bekend van haar wereldwijde bestseller Het achtste leven, een vuistdikke familiekroniek waarin ze de geschiedenis van de Sovjet-Unie onder de loep neemt. Het schaarse licht is haar derde roman die in het Nederlands vertaald is. Hierin volgt Haratischwili vier vriendinnen die hun weg zoeken in het Georgië van de jaren 90.

Vriendschap

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie eind jaren 80 breekt er chaos uit in de kersverse onafhankelijke staat Georgië. In hoofdstad Tbilisi sluiten vier jonge meisjes vriendschap. Dina is de dapperste van het gezelschap. Ze is avontuurlijk, energiek en heeft een onverwoestbare vrijheidsdrang. Als jonge vrouw trekt ze naar het bezette Abchazië en maakt ze naam als oorlogsfotografe. Ira is de intelligentste van het viertal. Ze gaat in de Verenigde Staten studeren en groeit uit tot een succesvol advocate. De dromerige Nene maakt deel uit van een machtige misdaadfamilie. Ze wordt door haar oom uitgehuwelijkt aan een zakenpartner van de familie, maar spreekt in het geheim af met haar geliefde. Keto is de verteller van het verhaal. Ze probeert de groep samen te houden en neemt vaak tevergeefs de rol van bemiddelaar op zich. Als kunstrestaurateur reist ze Europa rond en vestigt zich uiteindelijk in Duitsland.

“Ik was niets van dat alles en toch werd ik heen en weer geslingerd tussen Dina’s vrijheidsdrang, Ira’s verstandigheid en Nene’s gedroom, en zo was mij in die constellatie vanaf het begin de rol toebedeeld van bemiddelaar, van verzoener, alsof het mijn taak was om onze vriendschap in evenwicht te houden.”

Brussel

Keto, Ira en Nene ontmoeten elkaar opnieuw in 2019 in Brussel op een fototentoonstelling van hun inmiddels overleden vriendin Dina. Aan de hand van Dina’s foto’s duik je dieper in het verleden van de vriendinnen. Elke foto brengt een herinnering naar boven, de ene al pijnlijker dan de andere. Haratischwili switcht gezwind tussen heden en verleden, ze laat je reizen door tijd en ruimte. Ze focust op de explosieve situatie in Georgië tijdens de jaren 90, maar als lezer trek je algauw parallellen met de huidige oorlog in Oekraïne. Het maakt van Het schaarse licht een actuele en urgente roman over de zinloosheid van oorlog en geweld.

“Haar foto’s hebben dit licht nodig, dit geheimzinnige, bijna aarzelende licht, dat haar talent onderstreept, het indringende zwart-wit van de foto’s benadrukt, de helderheid en onverbiddelijkheid, die niet om een felle belichting vragen maar ook vanuit de halfschaduw tot de toeschouwer spreken en vanuit de duisternis kunnen stralen.”

Duistere verslaving

Het schaarse licht is niet het soort roman waar je vrolijk van wordt. Zelfmutilatie, oorlog, bendegeweld en verslaving zijn maar enkele van de thema’s die in het boek voorkomen. Haratischwili neemt je mee naar een duistere en gevaarlijke wereld waar jongeren ten onder gaan aan heroïne of omkomen in een wrede oorlog. Laat je hier niet door afschrikken, want gelukkig werpt de auteur ook haar licht op de schoonheid van kunst, de kracht van vriendschap en onvoorwaardelijke liefde. Bovendien kun je je laven aan de wondermooie zinnen en metaforen die Haratischwili uit haar pen schudt.

“Ik snakte naar een adempauze, ik klampte me vast aan de traagheid van de stille zomerdagen. Ik verzamelde ze in mijn vuist, snoof ze op, laafde me eraan, ik had ze nodig als reserve voor de herfst, ik had ze nodig in de strijd tegen mezelf, tegen het kwellende verlangen om mezelf te snijden. Ze waren het medicijn tegen die verleidelijke duistere verslaving.”

Vleugelloze engelen

Haratischwili schept levensechte personages die onder je huid kruipen. Ze besteedt ook veel aandacht aan de onderlinge relaties tussen de personages. De nadruk ligt niet enkel op de vriendschap tussen de vier jonge vrouwen, maar ook op de verhoudingen met de mannen in hun leven (broers, vaders, vrienden en geliefden). Keer op keer dreigen de vrouwen het slachtoffer te worden van de geldingsdrang van de mannen. Dit komt het sterkst tot uiting in het jarenlange conflict tussen Rati en Tsotne, die beiden het hart van Dina proberen te veroveren. Wat Dina, Keto, Nene en Ira echter zo bijzonder maakt is dat ze elk op hun manier hun leven in handen proberen te nemen. Ze vechten terug, nemen wraak en zoeken hun eigen weg in de liefde.

“In onze stad waren de meisjes poezelig en ragfijn, ze waren gemaakt om aan de eer van hun man te weven en warm brood voor hem te bakken, ze waren er om zijn verwachtingen te weerspiegelen. In onze stad waren de meisjes goudvissen, waarvoor de jongens een aquarium moesten bouwen om er hun allerliefste vissen in te laten zwemmen. In onze stad waren de meisjes vleugelloze engelen, aan dunne draadjes vastgehouden door moeders, tantes en grootmoeders, die vroeger ook niet weg mochten vliegen.”

Vertelkracht

Met Het schaarse licht trakteert Nino Haratischwili haar lezers op een epische roman waarin heden en verleden elkaar ontmoeten. Haar vertelkracht is onuitputtelijk, haar personages zijn onvergetelijk. Met ogenschijnlijk gemak weeft Haratischwili historische gebeurtenissen en persoonlijke verhalen aan elkaar. Het schaarse licht is een verslavend boek dat je vaak naar adem doet happen en moeilijk kunt wegleggen. Het is Haratischwili’s meest persoonlijke roman tot nu toe. Na Het achtste leven en De kat en de generaal toverde ze opnieuw een meesterwerk uit haar hoed.

“We pokerden met de tijd en vroegen om uitstel. We paaiden de afgematte, stoffige hemel boven ons hoofd. We schonken vreugde en deden of we weer kinderen waren. We fladderden als gespikkelde vlinders over onze zorgen heen. We schudden alle pijn van ons af, zoals een natte hond waterdruppels afschudt. We staken onze tong uit naar het lot. We kusten nog steeds het ongeluk.”

2022 – Meridiaan Uitgevers – 780 blz. – Vertaling: Elly Schippers en Jantsje Post