Lydia Sandgren (1987) groeide op in het westen van Zweden. Ze woonde een jaar in Frankrijk en studeerde psychologie. Momenteel woont ze in Göteborg en is ze praktiserend psycholoog. Ze debuteerde in 2020 met het omvangrijke Verzamelde werken, een ambitieuze familiekroniek waar ze maar liefst tien jaar aan werkte. Ze won er enkele belangrijke Zweedse literatuurprijzen mee.
Levensverhalen
In Verzamelde werken maak je kennis met vijftiger Martin Berg, eigenaar van een kleine uitgeverij in Göteborg. Zijn vrouw Cecilia verdween enkele jaren geleden met de noorderzon. Martin bleef alleen achter met zijn dochter Rakel en zoon Elis. Hij blikt terug op zijn leven, op zijn jarenlange vriendschap met de gevierde kunstschilder Gustav Becker en op zijn relatie met de mooie maar mysterieuze Cecilia Wikner. Sandgren vertelt het verhaal niet alleen vanuit het perspectief van Martin, maar geeft ook dochter Rakel een prominente rol. In een Duitse roman, die ze in opdracht van haar vader leest, herkent Rakel haar moeder in een van de hoofdpersonages. Het is het begin van een zoektocht naar haar verdwenen moeder die haar tot in Parijs en Berlijn brengt.
“Het levensverhaal van elk individu was een moeras van fragmentarische herinneringen, verhalen van anderen en onbewuste prikkels waardoor de aandacht in een specifieke richting werd getrokken. Ervaringen en gebeurtenissen werden vergeten of juist verzonnen en raakten versmolten of verwrongen.”
Eenzaamheid
Sandgren besteedt in deze lijvige roman veel aandacht aan de psychologische diepgang van haar levensechte personages. Ze schrijft bevlogen over de vriendschap tussen Martin en Gustav. Martin koestert de droom om een groot schrijver te worden, maar blijft jarenlang worstelen met een onafgewerkt manuscript. Gustav maakt zijn dromen wel waar en breekt door als kunstenaar, desondanks brengt zijn alcoholverslaving hem dikwijls in de problemen. Cecilia is zowel de geliefde van Martin als de muze van Gustav. Samen vormen ze een drie-eenheid die barsten begint te vertonen als Cecilia en Martin op jonge leeftijd kinderen krijgen. Het moederschap ligt Cecilia duidelijk niet. Ze onttrekt zich steeds meer aan het gezinsleven en stort zich op haar studies en haar proefschrift.
“De eenzaamheid dijde groot en donker uit en vormde een onoverbrugbare, olieachtige slotgracht tussen haar en de wereld.”
Tweesprongen
Het tempo in Verzamelde werken ligt laag, soms te laag. Sandgren neemt ruim de tijd om haar verhaal te vertellen. De plot kabbelt dan ook rustig verder, enkel naar het einde toe steekt Sandgren een tandje bij en bouwt ze de spanning gestaag op. Als lezer reis je mee met de personages, heen en weer door tijd en ruimte, maar ook door hun diepste gedachten en gevoelens. Aan de hand van fragmenten uit een interview met uitgever Martin Berg duik je het verleden in. Flitsende flashbacks brengen je terug naar de jeugdjaren van Martin en zijn vrienden. De verhaallijnen uit het verleden en heden vormen samen een mooi harmonisch geheel. Veel vragen blijven onbeantwoord, maar dat is hier zeker geen minpunt. Sandgren daagt haar lezers doorheen het boek vaak uit om zelf naar antwoorden te zoeken.
“Het leven is een voortdurende voorwaartse beweging langs een oneindige hoeveelheid tweesprongen waar je een van beide richtingen moet kiezen. Je komt niet onder levenskeuzes uit door ze niet te maken. Het enige wat er dan gebeurt, is dat je keuze wordt bepaald door je passiviteit.”
Gemorste inkt
Sandgren hanteert in Verzamelde werken een vlotte schrijfstijl. Weinig tierlantijntjes, wel goed gekozen metaforen en levendige dialogen. Ze behandelt een brede waaier aan thema’s in het boek. Ze schrijft over kunst en literatuur en biedt een inkijk in de wereld van uitgeverijen en kunstgalerieën. Het boek zit ook boordevol culturele referenties en verwijzingen naar boeken, muziek en beroemde psychologen en filosofen zoals Sigmund Freud en Ludwig Wittgenstein. Mooi zijn de passages die zich afspelen in Frankrijk. Samen met hun vriend Per trekken Martin en Gustav naar Parijs om hun artistieke ambities te verwezenlijken. In de zomer trekken ze zich terug in Antibes om te schrijven, te schilderen en van zon en zee te genieten.
“De herfst verstreek. De schemering viel steeds vroeger in, vervloeiend als een weidse aquarel of gemorste inkt.”
Geslaagd debuut
Met Verzamelde werken creëerde Lydia Sandgren een intrigerende en lang uitgesponnen familiekroniek met personages die langzaam maar zeker tot leven komen op papier. Ondanks het trage tempo slaagt het boek erin te beklijven en ondanks enkele overbodige passages wil je toch niet stoppen met lezen. De kracht van dit boek schuilt in de sterk uitgewerkte personages, met veel aandacht voor hun persoonlijke ontwikkeling en onderlinge relaties. Sandgren schrijft over vriendschap en liefde, over eenzaamheid en loslaten. Ze werpt een blik op de kunstwereld en laat existentiële vragen opborrelen. Een geslaagd debuut waar je helemaal in kan verdwijnen.
“De functie van literatuur zat hem in de ontmoeting met de lezer, in het samenspel dat ontstond wanneer de tekst iemands verborgen zielenhoekjes beroerde.”
2021 – Uitgeverij Oevers – 784 blz. – Vertaling: Eline Jongsma en Janny Middelbeek-Oortgiesen